İktidar tarım dayanaklarını yeniden maddede öngörülen meblağın altında bıraktı. Yasaya nazaran gelecek yıl ziraî takviyeler 615.4 milyar TL olması gerekirken, 135 milyar TL’de kaldı. Takviyenin GSYH’ye oranı binde 2 oldu. Son 3 yıldır da bu oran değişmezken, çiftçinin borcu ise katlandı. 2023’ten bu yana yüzde 26 artan borç, dayanağın neredeyse 5.5 katına ulaştı.
Tarım Yasası’nın “tarımsal desteklemelerin finansmanı” başlıklı 21. unsurunda, “Tarımsal destekleme programlarının finansmanı, bütçe kaynaklarından ve dış kaynaklardan sağlanır. Bütçeden ayrılacak kaynak, gayrisafi ulusal hasılanın yüzde birinden az olamaz” kararı yer alıyor. Orta Vadeli Programa nazaran 2025’te GSYH’nin 61.5 trilyon TL olması öngörülüyor. Yasanın uygulanması halinde ziraî desteklemeler için 615.4 milyar TL ayrılması gerekiyordu. Lakin, bütçede ziraî takviye programları için 135 milyar lira ayrıldı. Çiftçiye verilecek dayanak yeniden devede kulak kalacak.
YASAYA AYKIRI
TBMM Plan ve Bütçe Komitesi üyesi, CHP Manisa Milletvekili Vehbi Bakırlıoğlu, bütçenin bu haliyle yasaya muhalif olduğunu söyledi. Bu yıl tarıma ayrılan hissede geçen yıla nazaran hiçbir değişiklik olmadığını belirten Bakırlıoğlu, “2025 tarım bütçesinde çiftçimizin ödeyemediği borçlarının tahliline ve tekrar üretime katılabilmesine dair yeni hiçbir şey yok. Halbuki üreticilerimizin borcu her geçen yıl katlanarak artıyor. Ziraî destekleme ödemelerinin GSYH içindeki hissesi 2023’ten beri binde 2. Meğer 2003 yılında bu oran binde 6’ydı” dedi.
BORÇ TAKVİYENİN 5.5 KATI
Bakırlıoğlu, çiftçinin borcunun ise verilen takviye bütçesinin neredeyse 5.5 katı olduğuna dikkat çekti. “Şimdi bu bütçeyi hazırlayanlara sorum şu: Bu desteklemeyle bu borçlar nasıl kapanacak ?” sorusunu yönelten Bakırlıoğlu, 2025 bütçesinde tarıma toplamda 706 milyar TL ayrıldığını anımsattı. Ziraî takviye ödemeleri için ayrılan kaynağın ise yalnızca 135 milyar TL olduğuna vurgu yapan Bakırlıoğlu, şunları kaydetti:
“2011 yılından bu yana ziraî desteklemenin bütçeden aldığı hisse düşüyor. 2011’de yüzde 2.2 olan destekleme ödemeleri oranı, 2024’de geldiğimizde yüzde 0.8’e kadar gerilemiş halde. Desteklemelerin GSYH’ye oranında da durum maalesef birebir. Bütçe bu haliyle çiftçilerimize derman olmaktan çok uzak. 2023 bütçesi 6 trilyon 588 milyarken, ziraî destekleme ödemesi 63 milyar 326 milyon, 2024 bütçesi 11 trilyon 213 milyarken, ziraî destekleme ödemesi 91 milyar 500 milyon ve 2025 bütçesi 14 trilyon 731 milyarken, ziraî takviye ödemesi 135 milyar lira.”
3 YILDIR BİNDE 2
Bakırlıoğlu, ziraî dayanak ödemesinin bütçeye oranı son üç yılda binde 9 iken, ödemenin GSYH’ye oranının da binde ikide kaldığına dikkat çekti. 2023’ten bu yana desteklemelerde en ufak bir artış olmadığını lisana getiren Bakırlıoğlu, “Çiftinin borcu ise 2023’ten bu yana yüzde 26 artmış. 2023 yılının başında 328 milyar olan çiftçinin borcu 2024 yılının birinci sekiz ayına gelindiğinde 746 milyar 508 milyona ulaşmış. Yanlış tarım siyasetleri nedeniyle evvelce ‘tarlalar boş kalacak’ diyorduk; artık maalesef ‘tarlalar satılacak’ diyoruz” değerlendirmesini yaptı. Bütçede çiftçiyi ayağa kaldıracak ve yine üretime katılmasını sağlayacak hiçbir şey olmadığını lisana getiren Bakırlıoğlu, şunları söyledi:
“İktidarın açıkladığı 2025 tarım bütçesi, ne yazık çiftçimizi bir kere daha hayal kırıklığına uğratmıştır. Bu destekleme sayıları iktidarın tarımın ve çiftçinin halinden ne kadar bihaber olduğunun göstergesidir. Borçla üretip, ürettiğinden de ziyan eden çiftçilerimiz artık hem borçlu hem de üretimden kopuyor. İktidarın çiftçimizi ve sıkıntılarını görmezden gelen bu anlayışı sürdürmesi halinde, bir vakitler tarım ülkesi olan Türkiye, maalesef tarımda da büsbütün dışa bağımlı hale gelecektir. İktidar bir an evvel havanda su dövmeyi bırakıp, çiftçilerimizin borçlarını faizsiz yapılandırmalı ve üretime devam edebilmesi için desteklemelidir.”