Karar muharriri Yıldıray Oğur, NOW TV ekranlarında çıkan Şakir Paşa ailesinin kıssasını köşesine taşıdı. Cevat Şakir’in nasıl Halikarnas Balıkçısı olduğunu anlatan Oğur, ” Genelde kıssa Cevat Şakir babasını öldürdü, Bodrum’a sürgüne gönderildi diye bilinir. Sürgün diye geldiği, isminin manasıyla nam salmış, cezaevi kasabası Bodrum, onun kitapları ve gazete yazılarıyla beyaz badanalara boyandı, mavileşti ve bir turizm merkezi oldu.” dedi.
Oğur, Sonradan gözden düşecek ve sürgün edildiği yerde ölen sadrazam Cevat Paşa’nın kardeşi Şakir Paşa ve ailesinin İstanbul’daki hayatını anlattı. Şakir Paşa’nın kardeşinin gördüğü muameleden etkilenerek devletteki misyonlarından istifa ettiğini ve maddi zorluklar içerisinde Büyükada’da bir köşke taşındığını yazan Oğur, Şakir Paşa’nın oğlu Cevat Şakir’in İngiltere’den geldikten sonra neler yaşadığını ve nasıl Halikarnas Balıkçısı olduğunu şu formda anlattı:
“(Cevat Şakir) Daha çok Avrupa’yı geziyor, sevgilileri oluyor, lisan öğreniyor ve oldukça para harcıyordu. 22 yaşında İtalya’da tanıştığı, ressamlara modellik yapan Aniesi isimli bir İtalyan modelle evlenmiş, Mutarra Agustina isminde bir de kızları olmuştu.
Cevat, İtalyan eşini ve kızını da yanına alıp İstanbul’a geri döndü. Aile bu yaşta, bu denli maddi zorluk içindeyken, işi bile olmayan Cevat’ın İtalyan bir modelle evlenip çocuk sahibi olmasından hiç hoşlanmamıştı.
Buraya kadar olan kısmı dizide anlatıldı.
Bundan sonrası biraz spoiler olabilir.
1914 yılının yazında Şakir Paşa, üç oğlu Asım, Cevat ve Suat’ı da yanına alarak memleketleri Afyon’daki mandıra çiftliklerine gitti. Uzun müddettir uğramadığı çiftliğin gelir-gider durumlarına bakacak, tahminen kızının yaklaşan düğünü için masrafları buradan gelecek parayla karşılamaya çalışacaktı.
29 Temmuz 1914 günü gecesi Afyon’daki çiftlik meskeninde Şakir Paşa’yla oğlu Cevat Şakir ortasında ne geçtiği hakkında ise rivayetler türlü.
15 Nisan 1918 tarihli temyiz kararına nazaran Cevat Şakir, o gün çiftlikteki birine eczaneyi sorup dışarı çıkmış ve yarım saat sonra geri dönmüştü. O gece çiftlikte olan lakin uyudukları için olan biteni duymayan kardeşleri Suat ve Asım ile çiftliğin kâhyası Hacı Muhiddin ise ilaçla uyutulmuş üzere hissettiklerini söylemişlerdi. Evraka nazaran Şakir Paşa’nın daima odasında olan köpeğine ise o gece zehir içirilmişti.
Ama temyizde de sonuç değişmedi. 24 yaşındaki Cevat Şakir silahla babasını öldürmekten 15 yıl kürek cezasına çarptırıldı.
Peki, Cevat Şakir neden babasını öldürmüştü?
Kimilerine nazaran sebep paraydı. Ortalarında Cevat Şakir’in müsrifliğinden ya da imzasını taklit ederek zimmetine para geçirmesinden ötürü bir tartışma çıkmış, sonunda silahlar konuşmuştu.
Daha vahim teze nazaran, Şakir Paşa, Cevat Şakir’in İtalyan eşine ilgi duymuş, tecavüz etmiş, bunu öğrenen Cevat da babasını öldürmüştü. Cevat Şakir’in hayatının anlatıldığı 1994 imali Mavi Sürgün sineması bu tezi işlemişti.
Ama Cevat Şakir, anılarını yazdığı Mavi Sürgün’de o geceden hiç bahsetmedi. Anılar tahliye olup döndüğü İstanbul’dan başlıyordu.
Cevat Şakir ise 6.5 yıl mahpus yattıktan sonra 1921 yılında ağırlaşan veremi nedeniyle çıkarılan bir afla bir o kadar daha cezası varken tahliye edildi. İstanbul’a annesinin yanına geldi. Onun mahpus yattığı yıllarda Birinci Dünya Savaşı olmuş, bitmiş, döndüğü İstanbul da artık işgal altında bir kentti.
Tarihçi Feza Kürkçüoğlu’nun bir hurdacıda bulduğu Cevat Şakir’e ilişkin mahkemenin temyiz kararının üzerinde iki vize dikkat çekiyor. Bu vizelere nazaran, Cevat Şakir mahpustan çıktıktan sonra İstanbul’da çok fazla kalmamış, evvel Yunanistan’a, akabinde İspanya’ya gitmiş. İspanya’da Pilar isimli bir İspanyol bir bayanla aşk yaşamış, hatta ondan bir erkek çocuğu olmuştu. Bu çocuk da 1936-39 İspanyol İç Savaşı sırasında hayatını kaybetmişti.
Cevat Şakir, süratli Avrupa macerasından sonra yine İstanbul’a döndüğünde artık farklı biri olmuştu.
Annesinin isteğiyle dayısının kızı Hamdiye Hanım’la evlenmiş, Sina isminde bir oğlu olmuştu. Üsküdar’da oturuyor ve annesi ile kız kardeşi Ayşe’nin müntesibi oldukları Kenan Rifai’nin sohbetlerine devam ediyordu
Sedat Simavi’nin Diken mecmuasında çalışıyordu. Mecmuanın kapaklarını o hazırlamaktaydı. O kapaklardan birine bir gün, Ulusal Mücadele’ye karşı yazılar yazan Ali Kemal’e hakaret eden bir karikatür koyduğunda, İngiliz işgal kuvvetlerinden iki subay mecmuayı basmış, gözaltına alınmaktan son anda kurtulmuştu.
Ama bu çaba için sıkıntı vakitlerdi. Mecmua, Ulusal Mücadele’yi bütün halkın kazandığını vurgulayan yayınlar yapıyor ve bir meçhul asker anıtı dikilmesini savunuyordu.
Cevap, Atatürk’ün yaveri Kılıç Ali’den gelmişti. Kılıç Ali ‘Meçhul asker anıtını öne sürmek, Başkomutana nankörlüktür’ diyerek sert bir yanıt kaleme almıştı.
Bu güç vakitlerde Cevat Şakir, Sedat Simavi’nin referansıyla 1924 yılından itibaren Zekeriya Sertel’in Fotoğraflı Ay’ında yazmaya başladı
İşte temel dizi için tehlike kısım artık başlıyor.
Kısa bir müddet sonra Pir Said İsyanı patlak verdi. 4 Mart 1925’de de isyan gerekçesiyle Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarıldı. Artık sessizlik vaktiydi. Her türlü tenkit ve yayın, isyana teşvik kabahatine sokulabiliyordu.
Bu kaideler altında 13 Nisan 1925 günü çıkan Fotoğraflı Ay’da, Cevat Şakir’in Hüseyin Kenan mahlasıyla bir öyküsü yayınlandı. ‘Hapishanede idama mahkûm olanlar bile bile asılmaya nasıl masraflar?’ isimli kıssa yayınlamadan evvel Cevat Şakir, Zekeriya Sertel’le tasasını paylaşmıştı lakin Sertel, olayın isyanla bir alakası olmadığını söyleyerek yazıyı basmıştı. Yazıda Cevat Şakir, hapisteyken tanıdığı asker kaçağı oldukları için idam edilen dört erin son gecesini anlatıyordu
Dergi yayınlandıktan sonra korktukları başlarına geldi. Cevat Şakir ve Zekeriya Sertel gözaltına alındılar. Ankara’ya götürülmek üzere getirildikleri tren istasyonunda karşılaştılar.
‘Seni asacaklar kardeşim.’
Zekeriya Bey, makus haberi Cevat Şakir’e söyleyemedi. Sonraki gün mahkemenin huzuruna çıkarıldılar
Mahkemenin temel savcısı olan Reşit Galip, Zekeriya Bey’in arkadaşıydı, o da duruşmaya gelmemişti. Birinci olarak Zekeriya Sertel sorguya çekildi. Akabinde Kel Ali, Cevat Şakir’i ayağa kaldırdı. Korktuğu başına gelmişti. Kel Ali onu tanımıştı.
Cevat Şakir için her şeyin bittiği andı bu. Lakin Afyon’daki mahkemelerde de ardında duran bir el yeniden ona uzandı. Annesi, dayısı Nedim’i Ankara’ya yollamıştı. Nedim, Trablusgarp Cephesi’nden Kılıç Ali’nin silah arkadaşıydı.
Kılıç Ali’yle görüştü, durumu anlattı. Kılıç Ali daha sonra kız kardeşi Hakiye Hanım’ın kızı ve Türkiye’nin en kıymetli seramik sanatkarı olacak Füreya (Koral) ile evlenecekti.
Ve beş gün sonra tekrar mahkemenin önüne çıktılar. Cevat Şakir çok karamsardı. ‘Bu adam beni Afyon’da öldüremedi, kesin burada idam isteyecek’ diyordu. Suçlama okundu: ‘Memlekette isyan varken, askeri isyana teşvik etmek.’ Savunma için birkaç kırık cümle kurabildiler. Ve karar açıklandı:
‘Ceza Kanunu’nun falan ve filan hususları gereğince’, der demez, biz gerisinden idam sözünün gelmesini bekliyorduk. Ama hayır… Karar üç sene kalebentlikti. Birden teğe kurtulmuş üzere sevindik. Benim sürgün yerim Sinop, Cevat’ınki ise Bodrum idi. Üç yıl buralarda sürgün hayatı yaşayacaktık… Dönüp lidere sordum:
-Sürgünü kentte özgür olarak mı, yoksa kalede kapalı olarak mı geçireceğiz.
-Şehirde özgür olacaksınız’
Fakat Cevat Şakir’in bu sevincinin sebebi Bodrum’a sürgün edilmesi değildi. Sinop’a varan Zekeriya Sertel’in kentte özgür dolaştığı haberini alınca sevinmişti. Kendisi için de birebir durum geçerli olacaktı demekti bu. Lakin Bodrum ismi gözünü korkutuyordu:
‘Bodrum’un ismi üzücüydü. Evvelce beri Bodrum Kalesi’nden bir zindanmış üzere bahsedilirdi. Esasen Bodrum Kalesi kenti saran bir duvar değil bir kaleydi, tahminen de sipsivri bir kuleden ibaretti. Bodrum kelamı beşere bir yapının karanlık alt katı manasını veriyordu. Tahminen de kalenin zindanıydı. Sultan Hamit vaktinde tehlikeli siyasi mahkûmlar oraya kapatılırmış… Kısacası Cebeciler’de Bodrum ve Bodrum Kalesi’nin ne biçim bir yer olduğunu bilen yoktu. Aslında herkes beni sürgün sayıyordu.’
O tarihlerde Ankara’dan Bodrum’a gitmek için evvel trenle İzmir’e gitmek, akabinde otobüsle Muğla’ya gitmek gerekiyordu. Bunun iddiası 10 günden fazla sürmemesi gerekiyordu. Ancak onun seyahati 3.5 ay sürdü. Yolluk eksik çıkınca yollarda kaldı, yeraltı otellerinde günlerce bekledi, hatta bindiği tren, devletin mallarına el koyduğunu söyleyen biri tarafından intikam için soyuldu.
Cevat Şakir, 1926’da cezasının yarısını çekmek için döndüğü İstanbul’dan 1928’de bu defa kendi isteğiyle, yanına da bütün parasını yatırdığı tarım, balıkçılık kitaplarını alarak Bodrum’a geri döndü. 1947’ye kadar Bodrum’da yaşadı. Soyadı kanunuyla Kabaağaçlı soyadını aldı lakin hem kendi isminin yükünden kurtulmak, hem de Bodrum’u isminden kurtarmak için Halikarnas Balıkçısı ismiyle yazdı.
Çocuklarının eğitimi için 1947’de taşındığı İzmir’de de gazetecilik ve rehberlik yaparak Türkiye’yi Ege’yle, İyon medeniyetiyle ve denizle tanıştırdı. Peynir, su, İstanköy peksimeti, tütün ve rakı dışında bir şey almadan çıkılan, radyo dinlemenin, gazete okumanın yasak olduğu uzun Mavi Seyahatleri o başlattı.
Sürgün diye geldiği, isminin manasıyla nam salmış, cezaevi kasabası Bodrum, onun kitapları ve gazete yazılarıyla beyaz badanalara boyandı, mavileşti ve bir turizm merkezi oldu.
Genelde kıssa Cevat Şakir babasını öldürdü, Bodrum’a sürgüne gönderildi diye bilinir.
Şakir Paşa Ailesi dizisinin finaline de bir Mavi Seyahat yakışır.
Ama bunu yeniden de her şeyi televizyonlarda anlatıp insanların tadını kaçırmanın kime ne yararı var!”